عیلامی.یکی از درخشان ترین مقاطع تاریخ ایران باستان دوره عیلامی ها میباشد اولین قومی بودن که قبل از ورود اریایی ها در بخش بزرگی از مناطق جنوب غربی ایران زندگی و حکومت میکردند.اگه مساحت ایلامی ها رو حساب کنیم شامل استان کرمان لرستان کردستان و کوههای بختیار میباشد.اما سرزمین اصلی عیلام ها شمال دشت خوزستان بوده است و مهمترین شهر انها شوش خرم اباد و اهواز امروزی میباشد عیلامی ها به سرزمینشان سوسونامی میگفتند نزاد عیلامی ها دقیقا معلوم نیست طبق تحقیقات انجام شده نزدیکی نزاد سومریان ودراودیان پاکستان کنونی را نشان میدهد عیلامی ها بت پرست بودند و به شش الهه و گروهی از ارواح نیز اعتقاد داشتند انها برای خدایان خود مجسمه هم میساختند.عیلامی ها 300تحت سلطه بابلی ها بودندکه 750 سال پیش از میلاد نیرو گرفته و بابل را تسخیر کردند اما نتوانستند در مقابل اشوری ها دوام بیارن انها در سال 645پیش از میلاد در زمان اشور پانیپال پادشاه قدرت مند اشورمورد تجاوز قرار گرفتن و شوش را بطور کامل با خاک یکسان کردند به این ترتیب تمدن عیلامی ها به پایان رسید

اشوریان(کلدانی ها.ارامی ها.سریانی ها) اشور سرزمینی قدیمی است که در بخش میانی رود دجله و کوهستان های مجاور ان قرار داشت و پایتخت انها نخست شهر اشور بود که در ساحل رود دجله و جنوب موصل امروزی قرار داشت که بعد از مدتی نینوا (موصل امروزی)پایتخت انها شد اشور در اغاز یکی از استان های کشور بابل بود وقتی متحد گردیدند از بابل جدا شدند اشور حدود هزار سال دوام اوردند حدود کشور انها لبنان و سوریه و فلسطین و مصر امروزی در تصرف اشوریان یود انها سر انجام در سال 612 پیش از میلاد مغلوب دولت ماد شدند 23شاه بر دولت اشور حکومت کردند که اولین انها سارگون بزرگ و شلمانسر سوم اخرین پادشاه اشور میباشد.اشورهاقومی هستند که ریشه انها یه مردم بین النهرین میرسدو مذهب مسیحی دارند.انها نخستین قومی بودند که مسیحی شدند.اشوریان شمال عراق و سوریه که خود را ارامی ارامی مینامیدند که پس از گرویدن به مسیحیت خود را سریانی یا سوریایا یا ارامایا می نامیدند. 

ایرانیان اشوری.جمعیت اسوریان در ایران در میانه قرن نوزدهم میلادی به 138000نفر میرسید که عمدتا در اذربایجان غربی ساکن بودندو به دو گروه مذهبی نستوری و کاتولیک تقسیم می شدند

سکاها .کمیریان پس از تاخت و تاز اسیای سغیر از سمت ترکیه وارد سرزمین اشوریان شدند وضربات سختی یه انها وارد کردند و سکاها از فرصت استفاده کرده و تشکیل حکومت دادند سکاها از اقوام محلی کاسپی البانیایی تشکیل شده اند به دلیل هماسایگی ان ها با ماتنا انها را سلطنت اذربایجانی هم مینامند سرزمین ساکاها در اذربایجان ایران و بخشی هم اذربایجان شوروی میباشد سکاهای مهاجر جمعیت این پادشاهی را تشکیل میدادند سکاها دشمنان مخفوفی برای مادها به شمار می امدند ورود سکاها به ایران در دوره ماد موجب عنصر زبانی در ایران شد و بخشی از ساکنان انها با اقوام محلی ماد امیخته شدند سکاها تمام اسیا را ویران وخالی از سکنه کرده بودند که دومین پادشاه ماد (هووخشتره)با ساماندهی سپاه منظم و قدرت مند در سال 625قبل میلاد مسیح به انها حمله و پیروز گشت پیروزی بر سکاها توسط مادها یکی از مهمترین قطب های سیاسی شرق باستان مبیاشد بعد از پیروزی ماد مردمان سکاها در دولت ماد ساکن شدند سلطنت سکاها از 653تا652قبل میلاد مسیح میباشدارامگاه منصوب به پادشاهن سکاها در تپه ای وچک واقع در 6 کیلومتری سقز روبروی کوه بالوقایه کشف شده است که ساکنان روستاهای اطراف ان را کونه مشکان نامیده اند در این تپه تخته سنگ های بزرگ ونشانه های تاریخی حکایت از خاص بودن این قبور دارد بکر و دست نخوردن این منطقه باعث شده تا نگاه حفاران به ان جلب نشود و قبر دیگری از پادشاهان سکاها دراستان اردبیل خرم اباد مشکین شهر که چندی پیش در جریان خاکبرداری به منظور سد سازی کشف شد که در این محوطه قبورهای دسته جمعی مربوط به عصر اهنکشف شده که با برسی های انجام شده این گورستان مربوط به اقوام بزرگ سکاها بوده است که هدایا و طلاهای از این گورها بدست امده که حکایت از چنین امری دارد در بسیاری از این گورها انسان به همراه حیوانات دفن شده است این گورها تا به حال در ایران مشاهده نشده بود به نظر میرسد این تدفین ها طی چندین نسل صورت گرفته است.به همین منظور از دیواره غربی این گورها به منظور باز و بسته کردن و قرار دادن تدفین های جدید استفاده میشد. در گورها 34 اسب با نظم خواصی کشته و تدفین شده است در بیشتر موارد سرشان به سمت بیرون گور قرار گرفته که به نظر میرسد این گورها بخشی از نذورات بوده است که به احتمال به یکی از شاهان و بزگان سکایی تقدیم شده است در یکی از این گورها اثار و بقایای 4 اسکلت سگ و بقایایی 11قبر انسانی دیگر بدست امده است.در گوری دیگری با 257سانتی متر در قسمت میانی ان قطعات پراکنده استوخوان انسانی که به احتمال زیاد متعلق به قسمت های مختلف انسان بدست امده در گور دیگری انواع چهار چینه سنگی مدور است و بقایای 24 تدفین انسانی بدست امده است.در این قبرستان چهار گور زن که همگی متعلق به زنان 20الی30 ساله مشاهده شده است که این اشخاص بعد از مرگ تکه تکه شده وبه همراه هدایایی که عمدتا ظروف سفالی هستند دفن شده اند.اصلی ترین گور کشف شده در این قبرستان مربوط به چاله گوری که به صورت مستطیل کنده شده است و در پایین به وسیله چینه ای که پایه ان بر روی لاشه سنگ قرار گرفته کار شده است سقف این گور به صورت الواری که به نظر میرسد که از درختان جنگل بوده است درست شده و بعد از ایجاد تپه ای بر روی ان ایجاد شده است عمق گور از زیر الوارها 2متر استدر میان این گور حیواناتی شامل اسب گوسفند گاو و پرندهگان دیده میشود با توجه به بخش های بر جا مانده اسکلت را مینوان به زن 25تا30سال منسوب کرد اشیا و هدایای دفن شده در این گورها شامل ظروف سفالی مهره های طلایی به صورت کروی و مخروطی ودیسکی شکل واویز طلایی به شکل مستطیل گوشواره مدور پلاک و انگشتر مفرغی مهره های عقیق در اشکال مختلف هندسی شیشه ای و سنگی و.....بدست امده است.

پادشاهی مادها

مادها مردمانی از نزاد هند و اروپایی بودند که در قرن دهم قبل از میلاد می زیستند محل سکونت مادها اذربایجان سواحل دریایی خزر و کردستان امروزی میباشد مادها در قرن صده هشتم قبل از میلاد در غرب ایران دور هم جمع شدند و نیرو گرفتند وبه اشوریان که به مادها حمله کرده بودند جنگ کردند که این جنگ صد سال به طول انجامید که در نهایت اشوری ها شکست خوردن مادها توانستند دولتی بنیان کردنند که صد و بیست سال حکومت کردند مادها بیشتر به دامپروری و کشاورزی مشغول بودند از دوره مادها هنوز کتیبه ای کشف نشده است که بتوان در مورد زبان و اعتقادات وصنایع بطور صریح سخن گفت.طبق حفاری های انجام شده در تپه سیلک نزدیک کاشان گوی تپه نزدیک ارومیهو دامغان .نواحی گیلان و دریایی خزرو کوههای البرز تا خراسان حضور مادها را نشان میدهد.در دوره مادها اهن و مفرغ به درجه عالی رسیده بود سنگ تراشی و صنعت سفالینه سازی که تزئینات و نقوش زیبایی در ان بکار رفته است از اثار بجا مانده از مادها که در حفاری ها و کاوش های باستانی گشف شده میتوان تصاویر امیخته با اشکال هندسی گوناگون که بر گرفته از اشوری هاست بدست امده است  

زبان .مادی

دین ائین کهن ایرانی

دولت پادشاهی

موسس.دیاکو(کیومرث)

پایتخت هگمتانه(همدان)

اولین پادشاه دیاکو(کیومرث)که مورخان یونانی او را دیاکوس میخواندند وی موسس پادشاهی ماد در ایران است او تنوانست مردم و قبایل را با هم متحد کند ودر صده هشتم قبل از میلاد تاج پادشاهی بر سر گذاشت و اولین پادشاه ماد لقب گرفت پس از به پادشاهی رسیدن گماشتن نگهبانانی برای خود و ساخت پایتخت بود که همان هگمتانه بود را نام برد.دیاکو 53 سال بر ماد حکومت کرد

دومین پادشاه ماد فرورتیش پسر دیاکو که مدت 22 سال حکومت کرد برخی مورخان حکومت او را 55 سال تخمین زده اند وی در دوران حکومتش پارس را به اطاعت خودش در اوردو به جنگ با دیگر فلات مردم ایران پرداخت او به اشور حمله کرد و مادها شکست خوردند و خودش نیز در این جنگ کشته شد 

سومین پادشاه .هوخشتره(جمشید)وی قدرتمند من ترین و توانا ترین پادشاه ماد است که ایران را به عنوان قدرت جهانی مطرح کرد وی قانون نظام وظیفه را وضع کرد دوره خدمت در ان موقع سه سال بود.باز از کتیبه های بابلی میدانیموی در در سال 612 قبل از میلاد به اشورحمله کرد ومفوق به تسخیر نینوا شد و شهر را ویران ساخت که یکی از وقایع مهم تاریخ است.وی بر سکاها هم حمله و انها را مغلوب کرد.

ایش تو ویگو(استیاک)سومین واخرین پادشاه دولت ماد است مهمترین وقایع دوره حکومت وی حمله به هپتال ها بود که چهل و دو سال مورد تهاجم قرار گرفت که در نتیجه مادها شکست خوردند در دوره حکومت وی تجملات و ریخت و پاش به حد کمال رسده بود که هزینه های این عمر از گرفتن مالیات از مردم تامین میشد که این امر موجب نارضایتی مردم شده بود  

استیاک و(کوروش)استیاک اخرین پادشاه ماد دخترش ماندانا را به عقد یکی از نجبای پارس به نام کمبوجیه در اورد که فردی بسیار مهربان و مطیع پادشاه بود در اورد.استیاک خواب عجیبی دیده بود که از شکم دخترش شاخه های انگور روئیده و کل کشور و اسیا را فرا گرفته است که تعبیر کنندگان اینگونه تحلیل کردند که از دخترش پسری به دنیا خواهد امد که کل اسیا را تسخیر خواهد کرد استیاک تصمیم گرفت بعد از زایمان دخترش اگه فرزندش پسر بود او را به قتل برساند از دختر وی پسری به دنیا امد استیاک پسر را گرفت و به وزیرش داد تا او را به قتل برساند وزیر هم شاه زاده به چوپانی تحویل داد تا او را به بیرون ببرد و طعمه جانوران شود همان روز همسر چوپان پسری مرده به دنیا اورد به پیشنهاد همسرش لباس شاه زاده را بر بچه مرده پوشانده و او را بیرون گذاشتن که تطمه جانوران شود و لباس وی را به شاه نشان دادنتا خیالش از مرگ بچه راحت شود کوروش در خانواده چوپان بزرگ شد و هم بازی نجیب زادگان شد روزی یکی از بچه های وزیران را تنبیه کرده بود کوروش به در بار شاه بردن شاه از جسارت پسر شگفت زده شده بود از یک طرف هم شباهت زیادی به خودشداشت دستور داد تا پدراو را به دربار فرا بخوانند چوپان وقتی خدمت شاه رسید ایساتیک پرسید این بچه را از کجا اوردی کخ چوپان همه چیز را لو داد و استیاک فهمید که ان پسر نوه اوست کاهنان و تعبیر کنندگان شاه را مطیع ساختن که خطر وی دفع شده است شاه کوروش را پیش پدر مادر واقعی خود به سرزمین پارس فرستاد کوروش در سر زمین پدری خود تیر اندازی و اسب سواری یاد گرفت وقتی سن کوروش به سی رسید شروع به جمع اوری نیرو و تشکیل سپاه اقدام نمود و به مادها حمله کرد بر از تصرف شهر ها بابل رابدون جنگ تصرف و راهی پایتخت شد استیاک وقتی خود را در محاصره کامل دید مجبور به تسلیم شد کوروش رفتار بسیار مسالمت امیزی داشت از یک طرف شاه جد وی و از طرفی دیگر اعتقاد داشت با شاه مغلوب مثل یک شاه رفتار کرد به همین دلیل وی را با احترام کامل دفن کردند و دولت ماد به پایان رسید و هخامنشیان به قدرت رسیدند.

اثار به جا مانده از ماده

عمارت هگمتانه که همان همدان امروزی میباشد

شیری که از سنگ ساخته شده و در نزدیک همدان قرار دارد

دکان داوود که بین قصر شیرین و کرمانشاه واقع است

مکانی در دیوان لرستان که نزدیک سر پل معروف به اتاق فرهاد که نا تمام مانده است

مکانی در کرمانشاه وجود دارد که نام اهورا مزدا بر بالای ان حک شده

در نحوه اسحق وند کرمانشاه سنگ بر جسته ای وجود دارد که صورت شخص در حال پرستش نشان میدهد.